ma:sim

:

(Küçük çocuklar için kullanılır) Masum, korumasız, zavallı.

ma:sus

:

Özellikle, bilerek.

ma:yene

:

Muayene.

ma: 

:

Çatının ortasına konulan kalın ağaç merteği, uzun ağaç, kolon.

ma:cir

:

Muhacir, göçmen.

ma:ne

:

Bahane.

ma:ra

:

Mağara.

macca

:

1. Çok düşünce ve üzüntüden olan sıkıntı. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr.)

2. Sinirleri bozularak hasta olma durumu.

“Kayalarda biter tucca

Bacısının adı Hacca

Yernik giden anam oğlu

Ağzınaça dolu macca”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Mustafa Kıraç’ın Ağıtı, Derleyen: Erol Yıldırım, Kaynak Kişi: İzzet Kıraç)

maccası yarılmak

:

Sinirleri bozularak ölmek.

“Maccası yarıldı.”

maçcıldamak

:

Özellikle sakız çiğnerken ağızdan ses çıkarmak.

maçmaç

:

Ağız şapırdatmak.

maçın

:

Bölgemiz göçmen ağzında; macun.

ma:cır

:

Bölgemiz göçmen ağzında; muhacir, göçmen.

macir

:

Muhacir, göçmen.

“Bahçede ekşi elma

Ne güzelsin Maşallah

Macirin kızlarını

Şeytan çarpar inşallah”

(Veli Aba, Seyfi Metin, Ö. Tuğrul Kara, Osmaniye Manileri, Adana 2011)

maçcıldamak

:

Ağız şapırdatarak yemek. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

maçça

:

İç organlardaki hastalık, tümör, ur.

maçça bağlamak

:

Hastalanmak, derde kalmak.

mada

:

1. Mide.

2. İştah.

“Madası yerinde maşallah.”

madanıs

:

Maydanoz.

ma:danız

:

Maydanoz.

madik

:

Beş taş oyunu.

“Evlerinin ardı gedik
Gedikdede oynar madik
Adını sorarsan Fadik
...... var bir tane”

(Kaynak: Andırın Büveme Köyü’nden Cinnilerden Ahmat Kıvrak Cinne-met)

madrab

:

Kullanılmayan tarla, sürülmemiş toprak.

madur

:

Mağdur.

mafa

:

Fayda, vefa.

“Maraş’dan çıkdı bir ucu

Aksu’da oturdu m’ola

Ne mafasız yalan dünya

Hacca’yı götürdü m’ola”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Kına Gecesi Ölen Hacca Kız’ın Ağıdı, Kaynak Kişi: Hürside Karpuz - Döndü Parmaksız)

mafasız

:

Vefasız.

mafaza

:

Muhafaza.

“Adanı’ya iniyollar

İnsannarı gırıyollar

Allah mafaza eylesin

Düsmannar da siniyollar”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Askere Giden Musa’nın Ağıdı, Kaynak Kişi: Ayşe Temiz)

mafraç

:

Göç sırasında yatak, yorganın sarıldığı denk.

mag cücüğü gimi bakmak

:

Mazlum mazlum bakan.

mağ

:

Çatıların ortasındaki yatay ve dikey direk.

Mağara

:

Bugünkü Tufanbeyli ilçesinin 1973 yılından önceki adı.

mağarmak

:

(Sığır) Bağırmak, böğürmek. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr.)

mağdeniz

:

Maydonoz.

mağmıt

:

Mahmut.

mağmir

:

Memur.

Mağralı Ökkeş Caddesi

:

Dünyanın ve de Maraş’ın merkezi.

mağrım

:

Beyaz bez.

mağrur

:

Kendini beğenmiş, gururlu, kibirli.

Meyva vermez selvi ile söğüdü

Ben de bana verse idim öğüdü

Elleri koynunda gezen yiğidi

Yiğit mağrur gezmeyinen beğ olmaz

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.646

mağrur gezmek

:

Gururlu gezmek, kibirli ve kendini beğenerek gezmek.

Sıra sıra dikemedim söğüdü

Ben başıma veremedim öğüdü

Elleri göğsünde görün yiğidi

Yiğit mağrur gezmek ile beğ m'olur

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.624

mah

:

Ay, ay gibi güzel.

Söyledikçe lezzet verir sözünde

Rûz u şeb hayali iki gözümde

Hûda emri ile o mâh yüzünde

Ak güller açılır güldüğü zaman

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.523

mahacir

:

Muhacir, bir yerden başka bir yere göç eden kimse.

mahaklı

:

Öfkeli, kavgacı.

mahal

:

Gerekli, uygun.

mahallanmak

:

Alınmak

mahallıkta kalmak

:

Ara yerde kalmak, ortada kalmak.

mahalsiz

:

Yersiz ve zamansız olan, lüzumsuz konuşma.

maham

:

Makam.

mahana 

:

Öne sürülen sözde neden ya da kusur, bahane.

“Dezzeoğlu, beni çağarıyorlar… Bana galırsa boşa talaşlanıyon… Amma yolu yarılamışken, istersen bibingile gadar get… Bu mahanaynan bibini görüp, hızman balı yersin, derken bir yandan da yılışıyordu.”

(İbrahim Boysal, Zurba “Eşkıyalar” Kadirli Eğitim ve Kültür Vakfı Yayın No: 2, Kadirli 2007)

“Mahanasız dost köyüne uğranmaz.”

“Osuruklu g.te çavdar ekmeği mahana.”

Karac’oğlan dost bağına girmedim

El uzatıp gonca gülün dermedim

Çok gördüm de senin gibi görmedim

Bulmadım hüsnüne mahana dilber

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.586

mahana-şahana

:

Sayede, sayesinde

mahane

:

Sözde neden, bahane. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

“Memmed geliyor şoradan

Bunu galdırın aradan

Kimsiye bulmam mahane

Bizi böyleden yaradan”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Kavgada Öldürülen Kara Ahmet’in Ağıdı, Kaynak Kişi: Rabia Duman (Güngör))

maharsizleşmek

:

Şakayı sulandırmak, dengesizleşmek.

mahas

:

Makas.

mahasere teşti (tarhana teşti)

:

90 – 95 cm.lik ölçülerdeolan teştlerdir. Üzüm şırası çıkarmada kullanılan, yahut tarhana veya hamur yoğurmada kullanılan kaptır.

mahasiz

:

Kendini beğenmiş tavırlar içinde olma.

mahfa

:

Fayda.

“Şu dünyada ben de adam olmadım

At üstünde oynayıp da gülmedim

Doktordan, cerrahtan mahfa bulmadım

Ölem diyom ölemiyom Allahım”

(Aşık Mehmet İper, Kaynak: Refiye Okuşluk Şenesen, Adana Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği Geleneği, Altınkoza, Adana 2009)

mahfızalı

:

Muhafazalı, her yanı sapasağlam.

“Ezmiyenen üzmiyenen

Bulunmuyor gezmiyenen

Gardaş Kütahya’dan gelmiş

Mahfızalı çizmiyenen”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

mahfi, mahvi

:

Gizli.

“Vazgelemem sen ahdında durursan
Yüz verme engeli mahfi görürsen
Varıp bir kötüye meyil verirsen
Dilerim mevladan bul kömür gözlüm”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 516

mahı mest

:

Baygın bakışlı güzel.

Karac’oğlan der ki ey mâh-ı mestim

Kaşın gözün eğme cana mı kastın

Severler güzeli incinme dostum

Harcın ise güzel olmaya idin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.544

mahle

:

Mahalle.

mahleb

:

Yabanıl kiraz.

mahlut

:

Tahılların (buğday, arpa...) hepsine birden verilen ad.

Mahmıd

:

Mahmut.

“Hoş geldin Mahmıd hoş geldin

Böğle gelmen hayırl’ossun

Sarı oğlun esgere getdi

Dedeleri bedel versin”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

mahmız

:

Koşu takımının her biri, mahmuz.

“Balıktan gelir mahmız

Ağa der bizim elimiz

Ağır meclislerde bacım

Üst başdır bizim yerimiz”

(Musa Çökük, Kayseri Avşar Ağıtları, S. 96)

mahmul

:

Gömme dolap ya da mutfak dolabı.

mahra

:

Üzüm konan sandık.

mahraç

:

Döşek yorgan ve yastığın çula ya da savana sarılmış hali.

mahrama

:

1. Eskiden sokağa çıkarken manto üzerine giyilen geniş örtü.

2. Yüzü ve eli yıkadıktan sonra silmek için kullanılan bez, havlu.

mahrum göndermek

:

Bir şeyi vermeden göndermek.

Şeftali isterim mahrum gönderme

İki leblerinden bir gerdanından

Gönül Hak evidir sakın söndürme

İki leblerinden bir yanağından

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.518

mahsere

:

1. Pekmez kaynatılan, yağ çıkarılan fabrika ya da atölye.

2. Susamın ezilerek helva tahin yapıldığı yer.

“Köşedeki Ermeniler’den kalma taş binanın önüne geldiğinde burnuna keskin bir koku geldi. İçerideki koca taş havuzun kenarında, iki kişinin dönüp durduğu, ellerindeki tahta küreklerle, havuzu karıştırdıklarını fark etti. Az duraklar gibi oldu. Köylük yerde adından çokca bahsedilen Ali Rıza’nın mahseresinin burası olduğunu anladı.”

(İbrahim Boysal, Zurba “Eşkıyalar” Kadirli Eğitim ve Kültür Vakfı Yayın No: 2, Kadirli 2007)

mahsere kazanı

:

Don kazanı, en büyük kazan.

“Deli Yusuf üstündeki tozları bile silkelemeden

- Bir mahsere kazanı su kaynat dedi.”

(Hacı Ali Özturan, Maraş Ağzı Köroğlu, Ukde Yay. Kahramanmaraş 2009)

mahsum

:

Masum.

mahsun

:

Masum.

mahşaba

:

Maşraba, küçük bakır tas.

‘Mahşabanın kalayı

Kızlar çeker halayı

Çekenler doğru söylen

Var mı aşkın kolayı?”

(Veli Aba, Seyfi Metin, Ö. Tuğrul Kara, Osmaniye Manileri, Adana 2011)

mahşer

:

Kıyamet gününde dirilenlerin toplanacağı yer.

Gökte yıldızların önü Terâzi

Ülker ile aşar gider birazı

Yarın mahşerde de sorarlar bizi

Hak mizân terâzi kurulur bir gün

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.569

mahşur

:

Meşhur.

mahya

:

Tahtırevan.

“Bir evde bile büyüdük
Binerdik telli mahyaya
Bacı gelini darılma
Gelin darılmaz cefaya”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

mahzar

:

Mazhar.

mahzun

:

Üzüntülü keyifsiz.

Felek vermezsin dengi dengine

Yolum düşürdün yine engine

Kader getirdi Karaman eline

Çimenleri mahzun gülleri mahzun

Aşıp dağları seyrân eyledim

Garip gönlümü hayran eyledim

Doğdu gönlümden ben de söyledim

Yaylalar mahzun yolları mahzun

Oba yerleri yıkılmış veran

Ceylânlar gitmiş dağılmış şahan

Dedim feleğe işlerin yaman

Konuştum nice dilleri mahzun

Karac’oğlan der konayım güllere

Gidelim gönül uzak ellere

Selâm söyleyin garib yollara

Gördüm ovalar çölleri mahzun

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.567

mail olmak

:

Sevmek, tutulmak.

makarne

:

Bölgemiz göçmen ağzında; makarna.

makas

:

Üçgen biçimindeki tarla vb. şeyler. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

makat

:

1. Küçük minder.

2. Minderli açık sedir.

“Akmaz iken kanlı Cihan

Boz bulanık sel gidiyor

Baş ucunda ağca makat

Günden yana gölg’ediyor”

(M. Sabri Köz, Elbistan ve Adana Yöresi Ağıtlar, Boğaziçi Üni. Halk Bilimi Yıllığı 1975, İstanbul, S. 75-76)

3. Maraş dival işi yapımında, işleme kartonu hazırlanırken veya desen yapıştırılırken, arada boşluk kalmasını engelleyen tahta araçtır.

makbul

:

Beğenilen.

Utanırsın akar terin

Güzellikte yok benzerin

En sevgili makbul yerin

Saçların kara değil mi

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.449

ma:keme

:

Bölgemiz göçmen ağzında; mahkeme.

makine

:

Kamyon.

“İslahiye’ye gediciğim

Makineler alır m’ola

Altı bebeği vericiğim

Acep vekili olur m’ola”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

ma:kkak

:

Bölgemiz göçmen ağzında; muhakkak.

makkap

:

Cımbız türü, vücudumuzdaki tüy veya kılları temizlemekte kullanılan bir alet. Malatya, Adıyaman ve Kahramanmaraş'ın bazı bölgelerinde cımbız yerine makkap sözcüğü kullanılmaktadır. Bu sözcük Andırın ilçesinin Variyenli mahallesinde matkap olarak kullanılır ve anlamı cımbızdır.

Değirmenden geldim beygirim yüklü

Şu kızı görenin del’olur aklı

On beş yaşında da kırk beş belikli

Bir kız bana emmi dedi n’eyleyim

Birem birem toplayayım odunu

Bilem dedim bilemedim adını

Elbistan yanaklı Kürdler kadını

Bir kız bana emmi dedi n'eyleyim

Bizim elde üzüm olur alc'olur

Sızılaşır bozkurdlar aç olur

Bir yiğide emmi demek güç olur

Bir kız bana emmi dedi n'eyleyim

Karac’oğlan der ki n'olup n'olayım

Akan sularınan ben de geleyim

Sakal seni matkabınan yolayım

Bir kız bana emmi dedi n'eyleyim

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.506

maklap

:

Günlük saman yeri.

maksi

:

Pamuklu dokumadan ayak bileklerine kadar inen, bol etek.

maksud

:

İstenen, kastedilen.

mal

:

Sığır, inek, mülk, varlık.

Kirpiğin ok kaşların yay

Dişlerin inci yüzün ay

Ben söyledim sen bir bir say

Hak artırsın malın dilber

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.586

mal değneği gibi dikilmek

:

İşe yaramadan beklemek.

mal malel

:

Mal, mülk.

mal ü menâl

:

Varı yoğu, bütün varlığı, varlık, mal, mülk.

“Kız der ki ben sözümü tuttururum

Bağ u bahçama tımar ettiririm

Ergenlere mal menâl sattırırım

Beni gören başka başka hal olur”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 622

mal yeri

:

Hayvanların otlatıldığı sulak ve çayırlık yerler. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr.)

malafat

:

Erkeklik organı.

malağına çakmak

:

Yemek yeme.

malağına müştak

:

Obur.

malağma

:

1. Dövülmüş, savrulmamış tahıl ve saman karışımı. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Osm.)

2. Harmanda dövülen sapların tane ve samanlarını ayırmak için yığın haline getirilmesi.

“Yaz günlerinin yarısı geride kalmıştı. Aşşa köylerde günlerce süren, gem sürmeler bitmek üzereydi. Harmanlara yığılan malağmaların savrulup cec çıkarılma zamanıydı. Savrulup temizlenen buyda ve arpaların bir an evvel eve taşınması gerekiyordu.”

(İbrahim Boysal, Zurba “Eşkıyalar” Kadirli Eğitim ve Kültür Vakfı Yayın No: 2, Kadirli 2007)

“Atının alnını sığar

Önüne malağma yığar

Babam bedel versin diye

Uğrun uğrun boynun eğer”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

malak, malag  

:

1. Ayı yavrusu, manda yavrusu, domuz yavrusu. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr. Ada. Osm.)

2. Ağız.

3. Tavşan yavrusu. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

“Bu sefer ayı arkadaşına dönmüş;

Ey Dilki kardeş niyetdin benim malaklarımı demiş.

Acıktım yedim, nediyin gelmedin sen de kaç gündür? demiş dilki Ayı’ya”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Yukarı Çukurova Masallarında Motif Ve Tip Araştırması, C.II)

malak malağı

:

Kişinin elmacık kemikleri.

malaka

:

Bedava, beleş, emeksiz ve karşılıksız elde edilen.

malakacı

:

Bedavacı, beleşçi.

malama   

:

1. Çöp.

2. Samanın buğdaydan ayrılmamış hali. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç. Ada.)

malamat 

:

1. Ayıplama, kınama, azarlama.

2. Etrafa rahatsızlık verici gürültü, beceriksiz rezil.

3. ‘Melamilik’ten kaynaklı ‘rezil, rüsva’.

4. Perişan.

5. Berbat, bozgun, utanç verici durum.

malamat etmek

:

1. Eziyet çektirmek. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Bulunduğu yeri, üstü başını kirletmek dağıtmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

3. Birinin ayıbını açığa çıkararak onu utanacak duruma sokmak, rezil etmek. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

“Gelin ayağının dibine geldi.

Aman Halil beni malamat etme”

(Aşık Mehmet Demirci, Kaynak: Refiye Okuşluk Şenesen, Adana Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği Geleneği, Altınkoza, Adana 2009)

malamat olmak

:

1. Kınanacak durumda olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

2. Perişan olmak, rezil olmak.

malamatını çıkarmak

:

Ele güne rezil etmek.

malamatlık

:

Utanılacak durum, rezalet, rezillik.

malaŋgoz

:

Marangoz.

malata çorbası

:

Döğmeli mercimek çorbası.

malay

:

Bölgemiz göçmen ağzında; mısır unundan yapılan bir ekmek.

malaz

:

1. Sulak yer. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

2. Su altında kalan, su basan tarla. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

3. Bataklık ve sazlık yer. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

4. Çoraklığı nedeniyle ekilemeyen boş tarla. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

5. Killi toprak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. İç.)

6. Kurumuş ot.

7. İçinde mahsül olmayan ve ancak mera olarak kullanılan yerler.

“Mescitli Dağı’nın malazları Arpacı Aşireti’ne yıllık otuz beş koyuna kiraya verildi.”

malcı

:

Küçükbaş hayvancı.

“Bunlar malcı idi. Sulak yer arıyorlar idi. Ceyhan ırmağının yanına çadırlarını kurdular.”

(Ömer Koca, Kaynak: Refiye Okuşluk Şenesen, Adana Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği Geleneği, Altınkoza, Adana 2009)

malcışmak

:

Yemekteki sebzelerin ezilmesi.

maldal

:

Evlek. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

maldan

:

Taraçalandırılmış tarla.

ma:le

:

Bölgemiz göçmen ağzında; mahalle.

malhazırı

:

Kapaklı bakır sahan, küçük sahan. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

malh̬ıta

:

Kırılmış mercimek. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr.)

malından malamat olmak

:

Mal varlığı yüzünden tatsızlık yaşayıp elaleme rezilolmak.

malıta

:

Soğanla pişirilen oldukça kıvamlı mercimek çorbası.

malıyla malamat oldu

:

Serveti var malı var, aynı zamanında perişan ve rezilliği var, servetinin hayrını görmez.

“Malımınan malamat oldum.”

mâlihülle

:

Hayal etme, hayal kurma.

“Bö:le mâlihülle yapa yapa üç yüz elli kilemedre gelmissim.”

(Mine Kılıç, Kahramanmaraş Merkez Ağzı, Ukde Yayınları, K.Maraş 2008)

mâlihülleli

:

Evhamlı, şüpheli.

malihülya

:

Hayal alemi.

“Mihneti bitmeyen köhne dünyada

Her gün malihülya düzmekten bıktım

Olamadım yoldaş bir gönlü şâda

Hayatta yalınız gezmekten bıktım”

(Ulvi Eren, Kaynak: Av. M. Metin Şirikçi, Maraş’ta, Yusufçuk Bas. Yay. Ve Tanıtım Hiz. Ankara 2001)

maliken

:

Kaput bezi.

malita

:

Mercimek, soğan, yağ ile yapılan yemek.

mallik

:

Yassı çay taşı.

mallik oyunu

:

Çocuk oyunu.

“Bir daire çizilir. Milo ortaya konulur. Oyunculardan biri ebe olur. Ebe miloyu bekler.Öbür oyuncular belirlenen bir uzaklıktan mallikleri ile miloyu dairenin dışına çıkarmaya çalışırlar. Ebe de miloyu dairenin içine koyduktan sonra çizgi ile daire arasında öbür oyuncuları yakalamaya çalışır. Yakalanan ebe olur.

ma:llim

:

Bölgemiz göçmen ağzında; Muallim, öğretmen.

malota çorbası

:

Döğmeli mercimek çorbası.

malutra

:

Dereotuna benzer kırçıllı bir bitkiden yapılan pilav.

Malutra da bir ot heye dereotu gibi selemle gibi ama şekli farklı olur.

mambaşka

:

Bambaşka. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

mambil

:

Ağaçların çiçeklerini yiyen, burçlarınınözünü emen siyah renkli mayıs böceği.

mamıcığını çıkarmak

:

Ezmek.

“Gaçmiye fırsat bulamaz.Adamcağız, çamın altında galır. O anda nasıl olmuşsa bir yanı da daşa gelir. Mamıcığı çıkar.”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

mamık

:

1. Yaban eriği, dağ eriği. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr. İç.)

2. Bir çeşit kara üzüm. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

mamır, mamur

:

Güzel, bakımlı belde.

Güzelin yanağı ayın tekeri

Ağzı oğul balı Firenk şekeri

Omuzlar aşağı gerdan yukarı

Her bir yeri mâmur olur güzelin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.554

mamız

:

Mahmuz, horozların ayaklarının hemen arkatarafının üstünde bulunan tırnaksı, boynuzsu yapı.

mamıza

:

Beyaz çiçekli, küçük yapraklı, kökü kesilince süt gibi suyu çıkan, yabanıl sarmaşık. Havayla karşılaşınca yeşil renk alan bu sıvı içildiğinde ishal yapar. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

ma:mir

:

Memur.

“Memmed’im de olmuş mamir

Gözyaşlarım oldu yağmır

Gader böğle imiş Memmed

Allah’dan geldi bu emir”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

mammed

:

Mehmet.

mamuz

:

Nehir kenarından nehire uzanan beton veya taştan yapı.

“Cihan’ın kenarına yapmış mamuzu üsdüne de yazmış Çiçi’nin Yeri diye.”

ma:na

:

Bahane, anlam.

“Hastananın üstü demir

Vermemiş yavrulara ömür

Şimdi bizkime mâna bulak

Böyük yerden gelmiş emir”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Feridun’a ve Hatice’ye Ağıt, Derleyen: Caner Özarslan, Kaynak Kişi: Musa Şahan, Sonay Saygı)

man püsü:

:

İri yapılı bir cins kedi.

mana mana oynatmak

:

1. Dalga geçmek, dolduruşa getirmek.

2. Sürekli oyalamak.

“Beni mana mana oynatma lütfen.”

manadura

:

Domates.

manalık

:

Tohumluk hıyar. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

manar

:

Ev olarak kullanılan tahtadan kulübe.

manat

:

Eski Osmanlı parası.

manca  

:

1. Çoban salatası.

“İnce kardeşçiğim ince

Anam da kıyardı manca

Çukurova şenlenirdi

Kardeşin evi konunca”

(Yrd. Doç. Dr. Zekiye Çağımlar, Hikayeleri İle Avşar Ağıtları, Adana BŞB Kültür Yayınları, Altın Koza 72, S. 258)

Kötü avrat dersen cığıştan düşmez

Üfürür üfürür mancası pişmez

Bir at üste versen kimse değişmez

Alman köt'avradı hörü de olsa

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.398

2. Bulgur, soğan, öbür karmakarışık sebzelerin yemeği.

“Terzi işler bucağında

Manca pişer ocağında

Gezsem Ali’yi bulurum

Gezsem devlet sancağında”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

Kaşını yıkmış da yüzün şişirir

Samranı samranı manca pişirir

Döşeyi yay deyin çulu devşirir

Alman köt'avradı hörü de olsa

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.398

3. Daha çok kedi köpek yiyeceği.

mancar

:

Yenilen bir ot.

mancık

:

Kedi yavrusu.

mancıklamak

:

1. Elleriyle sıkıştırıp ezmek; ilgisi olmadığı hâlde bir şeyi eliyle karıştırmak, onunlaoynamak.

2. Bir şeyi elle karıştırmak, mıncıklamak. (TDK Derleme Sözlüğünden Osm.)

mancılık

:

Sofadaki büyük direk.

mancınık

:

Kale köprüsünü indirip kaldırmaya yarayan makara sistemi.

mancır

:

1. İncir ağaçlarında, asıl meyveden önce olup dökülen incir. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

2. Yabani incir.

3. Ham incir. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

mancırık

:

Bir yapının altına, tavanına destek için konan dikme, sütun, kolon.

mancırlak

:

El öpen.

mandal

:

1. Seki.

2. Kapıya asma kilit takma aygıtı.

mandelle

:

Mandalina.

ma:ne

:

Bahane.

Tokdur mâne eder inneyi yapmaz.

Zalım bu dertler de başımdan galkmaz.

Bu zalım dertleri bir kimse çekmez,

Ben her gün ağlarım hastıyam diyêe.

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Hacer Garı’nın ağıdı, Kaynak Kişi: Hacer Temiz)

ma:ne etmek

:

Bahane etmek.

manelik

:

Tohumluk hıyar. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

mangafa

:

Aptal kimse.

mangala

:

Boncuk sayarak oynanan mahalli bir oyunda kullanılan tahtadan yapılmış oyun gereci.

mangaşa

:

Kesilmiş ağaçları kesmekte kullanılan, 2 cm . eninde ve 4-5 cm uzunluğundaki ağaca çakılan bir ucu keskin, öbür ucu halkalı demir. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

mangılı batmak

:

Yitip gitmek, adı geçmez olmak, adı anılmamak.

maŋgır     

:

Para. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

mangırdamak

:

Mandanın böğürmesi.

“Ne akıyon goca Gosün

Çıkar bendini bağlarım

Eşimin gara camızı

Mangırdasa ben ağlarım”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Mustafa Efendi’nin Oğlu Kemal’in Ağıtı, Derleyen: Hilmi Ödemir, Kaynak Kişi: Hamza Türkmen)

mangış

:

Domuz yavrusu. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

manğ olmak

:

Kendinden geçmek. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr.)

mangılı batmak

:

Adı geçmez olmak, adı anılmamak.

manı

:

Mani.

manık

:

1. Kedi. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

2. Kedi yavrusu. (TDK Derleme Sözlüğünden Mr. İç.)

mani

:

Engel.

Padişâhsan halıma bak

Cümlemizi yaradan Hak

Pehlû olmağa mâni yok

Sardıkça güzel olursun

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.567

mani mani

:

İsteksiz. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

manik

:

Kedi yavrusu.

manikül

:

Manikür, el ve el tırnakları bakımı.

manila

:

Kaldıraç.

mank

:

Aptal, ahmak, sersem. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

“Gürültüden kafam mank oldu.”

mank olmak

:

1. Donup kalmak.

2. Sersem olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden Osm.)

mankıl

:

Ad, san, ün. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

mansıp

:

Mevki, makam.

“Yapıldı Beyin mezarı

Gayri uzadı aralar

Tez gelesin telli Beyim

Mansıp alacak sıralar”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

mansıt

:

Denge, muvazene, dayanak.

Amana da deli gönül amana

Kalmadı iyi gün devr-i zamana

Cevheri de denk ettiler samana

Yük masnıtın bulmaz tay olmayınca

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.383

mantı

:

Bıçak ve çakının demir kısmı. (TDK Derleme Sözlüğünden Osm.)

mantıfar 

:

Genellikle kaya yüzeylerinde biten mimozaya benzeyen sarı renkli çiçekleri olan bir bitki ve onun çiçeği, altınotu.

mantıka

:

Hükümet.

mantıklamak

:

Düşünmek, anlamak.

mantıvar

:

Genellikle kaya yüzeylerinde biten mimozaya benzeyen sarı renkli çiçekleri olan bir bitki ve onun çiçeği, altınotu.

“Gece ıslak ıslak kokuyordu. Çam, gürgen, mantıvar, peryavşan. Çobançırası, ter kokuyordu.”