cadaloz

:

Bilgili, duygulu. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cadda

:

Cadde.

caddıroğ

:

Soytarı, hareketleri dengesiz ya da tutarsız kimse.

caf sıyırttırmak

:

Hedefi tutturamamak.

caggavı

:

Geveze, durmadan konuşma huyu olan, çok konuşmaktan hoşlanan, çenesi düşük, boşboğaz, geveze.

ca:ğ 

:

Evin bölmecinde hem bulaşık yıkamaya hem de banyo yapmaya yarayan küçük ıslak alan.

cağ

:

1. Çorap şişi. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Kağnının yan taraflarına yükün düşmemesi için konulan ağaçlar. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

3. Makaralık. Maraş dival işi yapımında üst ipliklerin işleme esnasında birlikte kullanımını sağlayan araç.

cağ cağ akmak

:

Suyun çağlayarak akmasını takliden yansıma bir kelime, işin yolunda gitmesi, kazancınbol olması durumunu ifade ederken de kullanılır.

cağalak

:

Mutfakta bulaşık suyunun gittiği yer.

cağıldak, cağlak

:

Çağlayan. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

cağlak

:

1. Akarsuyun ani eğim nedeniyle hızlı aktığı yer. Şelale kadar dik değil. Çağlayan. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Ev içinde bulaşık yıkanan, banyo yapılan yer.

ca:lamak

:

Çağlamak.

“Garlı dağlar garlı dağlar

Garı erir suyu cağlar

Garib imiş ağ Medine’m

Basmac’oğlu durmaz ağlar”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

cağlık

:

Çukur taş.

ca:ğlık

:

Evlerde bulaşık yıkanan, banyo yapılan yer.

ca:ğtaşı

:

El yüz yıkamak için kullanılan yer, lavabo.

cahal

:

Cahil, genç, toy, deneyimsiz.

“Cahal emmim oğlu cahal

Gomşularım zaten bihal

Yaylıya göçürrüm seni

Goymam buralarda sefil”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

cahal ölür çürük soydan

:

Ağıtlarda kullanılan bir kalıptır. Çürük soydan olanlar genç,cahal.ölürler anlamındadır.

cahallık

:

Cahillik.

“Cahallık işde.”

Ca:n

:

Bölgemiz göçmen ağzında; Ceyhan.

Cahan

:

Ceyhan Nehri.

“Gardaşımın gonağından

Diğnesen Cahan görünür

Tez gel babam oğlu tez gel

Gelinin ele yerinir”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

cahannem

:

Cehennem.

cahıl

:

1. Gençlere derler.

Âlim olan kulak verir va'zlara

Cahil olan sohbet katar sazlara

Benden selâm söylen kuğu kazlara

Kuru güller sulanacak zamandır

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.599

2. Bilgisiz.

“Âlim olan kulak verir vâ’zlara

Cahılolan sohbet katar sazlara

Benden selâm söylen kuğu kazlara

Kuru güller sulanacak zamandır”

(Karacaoğlan, Kaynak: Cahit Öztelli, Karacaoğlan, Varlık Yay. İstanbul 1953)

cahıllıg

:

Gençlik.

“Bizi:ler de oyudu, bizim cahıllıglarımızda. Benim işde on tene bir fısdanım var ıdı.”

(Mine Kılıç, Kahramanmaraş Merkez Ağzı, Ukde Yayınları, K.Maraş 2008)

cahım

:

Uçurum, korkuluk.

cahilcemeke

:

Anlayışsız bir şey bilmez.

“Cahilcemekelerinen uğraşmaktan osandım.”

cahilet

:

Cehalet, cahillik.

cahre

:

Meyvesi menengiç gibi olan boya yapılan ağaç türü.

cakcakı

:

Değirmende buğdayın bittiğini haber veren bir aygıt. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

cakcaklı

:

Dedikoducu, geveze, yansımalı.

cakılı

:

Kargaya benzeyen eti yenen bir kuş. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cakır cakır etmek

:

Para, zincir, çakıltaşı gibi cisimler birbirine çarparak ses çıkarmak, şakırdamak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cakırdama

:

Neşe içinde karatavuk kuşlarının ötüşü.

cakkav

:

Aceleci, sabırsız. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cakkavılaşmak

:

Gevezeleşmek, boşboğaz biri durumuna gelmeye başlamak.

cakkavu, cakkavı

:

1. Geveze, dedikoducu. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Mr.)

2. Geveze, durmadan konuşma huyu olan, çok konuşmaktan hoşlanan, çenesi düşük, boşboğaz, geveze, ciddiyetsiz adam.

ca:lak

:

Yokuş aşağı taşlar arasından hızlı akan akarsu.

ca:llak             

:

Akarsuyun ani eğim nedeniyle hızlı aktığı yer. Şelale kadar dik değil.

calak, calag        

:

Olgunlaşmamış karpuz, kavun.

calak culak

:

Ufak tefek.

calap          

:

Sulu kar.

calaska

:

Ağır yük taşımak için kullanılır.

calba

:

1. Öküz kuyruğu bitkisi. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Ağacın alt dalları.

caldırtı

:

Ses, gürüktü.

“Bir caldırtı koptu kiheç sorma.”

calgazanlık

:

1. Şakacılık. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Gevezelik. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

calı

:

İşyaptıran kimseler.

callak

:

Ham karpuz, kavun.

callancort

:

Hareketleri tutarsız, konuşması dengesiz, aklı kıt kimse.

calpaladmak

:

Calpalanmasına yol açmak.

calpalamak

:

Suyu bulunduğu kabı istem dışı bir şekilde sağa ve sola sallayarak hareketlendirmek ve bir kısmının  taşınan kaptan dökülmesini sağlamak.

calpalanmak, calpanmak

:

Suyun istem dışı hareketlerle sağa sola sallanarak bulunduğu kabtan taşarak dökülmesi.

cam

:

Kadeh, bardak.

camal

:

Yüz güzelliği.

cambaklamak

:

Şaşırmak.

cambalaz

:

Ağustos böceği. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cambas

:

Bölgemiz göçmen ağzında; cambaz.

cambaz

:

Canlı mal alıp satan kimse, celep.

cambaz g.tü

dönmek

:

Ağacın dalına iki elle asılarak ayakları kollarının arasından geçirip ters takla atmak.

“Cambaz g.tü dönmekten heç gorkmuyor Cenderme’nin bılızları.”

cambıl cambıl

:

Çarçabuk dökünerek.

“Cünüp gezmekle, pis ve mındar gezmenin aynı olduğu eğitiminin de artırdığı inanılmaz bir teslimiyet ve bir vecibeyi yerine getirmenin hafifliği ile cambıl cambıl, alelacele bilinen şekilde gusül abdestini alırdı.”

(Arif Bilgin, Terk Eden Elbistan 1, Bassaray Matbaası, İzmir, II. Baskı 2007)

came

:

Gömlek.

camış

:

Çok yeme hali, obur, doymak bimez, manda gibi silip süpüren.

camız

:

1. Manda.

“Bir yanı çeltik salağı

Bir yanı tomus süreği

Camızı gurban adamış

Gabil olmamış dileği”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

2. Kumluk yerlerde, özellikle dere kenarlarında kuma gömülerek hubiye benzer çukur açan be buraya düşen böcekleri avlayarak beslenen bir böcek.

camız kırkımında

:

Gerçekleşmeyecek iş için biçilen zaman.

camızalnı

:

İki yapraklı koza.

camsıtmak

:

1. Sezdirmek, duyurmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. (Erkek) Kadına meyletmek. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

camuz

:

Manda.

can

:

Sevgili.

Karac’oğlan der ki rastgeldim cana

Görünce yaralar döndü hicrana

Gerdanda benleri benzer mercana

İnciye misaldir dişi güzelin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.554

can gözüyle

incelemek

:

Dikkat ve ilgiyle bakmak.

can havli

:

Can acısı, ölüm anı.

can kafesi

:

Vücut, beden.

Hocam sabakına başlamaz oldu

Can kafesi anda kışlamaz oldu

Çekilen yolcular işlemez oldu

Yollar melil melil bilmem nedendir

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.607

can otu

:

Sağlık için faydalı bitkiler.

Yüce dağ başında can otu biter

Bir zalim geldi de ölümden beter

Seyfîsi top olmuş kuzusu öter

Çekilmez elvanı nazı dağların

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.539

can ü gönülden

:

İçtenlikle, yürekten.

Döşendim toprağa yaslandım taşı

Gözümden akıttım kan ile yaşı

Seni can u gönülden sevmeyen kişi

Geçer de karşında boyun eğer mi

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.453

cana dokanmak

:

1. Bir işin en önemli yeri üzerinde durmak.

2. Bir kişinin hassas noktasını bulmak.

cana kıya gelmek

:

Cana kıymak niyet ve maksadıyla gelmek.

Çıkmış gelir evden beri

Billâh güzeller serdarı

Cellât olmuş gamzeleri

Dost canıma kıya gelir

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.609

cana kıymak

:

Öldürmek.

Sabahtan uğradım ben bir güzele

Yörü ey günahkâr kul dedi bir kız

Bugün cellât olur kıyarım cana

Hemen yoktur imdat bil dedi bir kız

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.649

canan

:

Sevgili.

Karac’oğlan der cânanım

Kurban olsun sana canım

Çarh-ı felek benim kanım

Bir gün içer demedim mi

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.451

canavar

:

Kurt.

canayaklı

:

Tezceci, aceleci, ivecen.

cancan

:

Öz, hakiki.

candan geçmek

:

Ölümü göze almak.

Aşka düşen bâde içer

Yâr yoluna candan geçer

Bu dünyada konan göçer

Bu el bizim eller değil

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.478

candarma

:

Jandarma.

“İzarım atdım başıma

Canımı aldım dişime

Ben kimseye görünmezdim

Candarma geldi garşıma”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Yoncalı Ömer’in Ağıdı, Kaynak Kişi: Mustafa Göğüs)

caneriği

:

Yeşil erik.

caŋgalak basmak

:

Bir işi doğru düzgün yapmamak.

“Cangalık bastı heç sorma.”

cangama

:

Gürültü, yaygara, ağız kavgası. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Osm. Mr. İç.)

caŋgama cillet

:

Kavga, ağız dalaşı.

caŋgama etmek

:

Yüksek sesle ağız dalaşı yapmak, tartışmak.

“Utanmadınız mı cangama etmeye?”

caŋgama, caŋkama          

:

Laf kalabalığı, yüksek sesle yapılan ağız kavgası, gürültü patırtı. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

“Köylüler bir olunca biter. Düğün, dernek, döğüş cangama biter. Köylü birliğine can kurban.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

caŋgamacı

:

Gürültü, patırtı çıkaran kimse.

“İnadına tam o sırada yoldan geçen en cangamacı bir mahallelinin başına denk gelecek şekilde boca eder.”

(Arif Bilgin, Terk Eden Elbistan 1, Bassaray Matbaası, İzmir, II. Baskı 2007)

caŋgamalaşmak      

:

Ağız dalaşı yaparak gürültü patırtı çıkarmak.

cangaza

:

Geveze. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

cangız

:

Çocuk oyununda kullanılan keçiboynuzu.

caŋġoloz

:

İnsanın üzerine çöken karabasan.

caŋgul cuŋgul

:

Gürültü, çocuk gürültüsünü hatırlatır. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

canı burnundan gelesice

:

Bedduada belirtildiği gibi ölmek.

canı cesedinden üzülmek

:

Yorgunluktan bitmek, pek çok yorulmak.

“Ben öldüm işte. Canım cesedimden üzüldü. Bir adım, bir tek adım atamam.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

canı cığıldamak

:

Bir şeyi yapmak için çok özlem duymak, istekli olmak, canı çekmek.

canı evek

:

Canı tez. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

canı hulkuna

gelmek

:

Usanmak.

canı yeğni

:

“Bir işi erinmeden yapar” anlamında kullanılır.

“Celil’im bambaşkaydı,  canı yeğniydi der durur yengem.”

canım ever

:

Ağıtlarda kullanılan bir deyimdir. Ecelin geldiğini hissetme, “canım çıkmak için acele ediyor” demek istenmektedir.

canına sine

:

Keyfine göre.

“Canına sine iş yapıyor. Hiç kimseye eyvallahı yok.”

canını gapasıca

:

Kişi için can verecek dereceye gelsin.

canınıŋ derdine düşesice

:

Yaşam mücadelesi versin, ölümle yüz yüze yaşasın anlamında bir beddua.

canıynan uğraşasıca

:

Çok dert ve sıkıntıya düşmek, ağır hastalıklara yakalanmak.

canıvar

:

Kurt.

cansız at

:

Tabut, bisiklet.

“Bindirirler cansız ata

İndirirler tuta tuta

Var dünyadan yol ahrete

Coşkun gider salın bir gün”

(Karacaoğlan, Kaynak: Cahit Öztelli, Karacaoğlan, Varlık Yay. İstanbul 1953)

capa

:

Çapa.

capa emzirmek

:

Çapalama işlemi sırasında çapanın sapına göğsünü verip dinlenmek, bu iş yapana,çalışmasını durdurmasından dolayı yapılan tariz sözü.

capıl

:

Çamurlu su.

capılamak

:

Suda calp calp diye ses çıkarmak.

“Marzıman capılayarak geçti Goca Suyu.”

capul

:

Sulu batak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Osm.)

car

:

1. İlaç, em, çare, yardım.

“Ben hastayım gar isterim,

Has bahçadan nar isterim,

Yavrularım uzaklasmıs,

Yabancıdan car isterim”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Gurbetteki Çocukların Ağıdı, Kaynak Kişi: Eşe Gök)

2. Tehlike hali.

“Avşar’ın uyluğu duruyor atta

Cerid’in hopuru çıktı Yarsuvat’ta

Kaçtı Tecirliler hep selâmette

Kaçın Sırıntılı, Gâvur Dağı carınız”

(Cahit Öztelli, Köroğlu, Dadaloğlu, Kuloğlu, Özgür Yay. Dağ, İstanbul, 1984)

3. Dilek, rica.

“Eliminen el eyledim

Diziminen yol eyledim

Senin uçun İnce Hacım

Tatarlı’ya car eyledim”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Kız Kaçırdığı İçin Öldürülen İnce Hacı’nın Ağıdı, Kaynak Kişi: Şemsi Kodal)

4. Aman dilemek, yalvarmak.

“Mavu şavlar ışıl ışıl

Gaçma ayağ’na dolaşır

Car eyleme ağa babam

Hösüyün oğlun ulaşır”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

5. Çağrı, tellal ile duyurma.

6. Çarşaf, siyah üstlük. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr. İç.)

car etme

:

Yalvarma. Bir imdat çağırarak yalvarma.

car eylemek

:

Aman dilemek, imdat eylemek.

car istemek

:

Yardım istemek.

car ummak

:

Yardım beklemek, destek beklemek, çare ummak.

“Ben de sizden car umdum. Ve de bizim köylü akıllıdır sandım.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

carbık

:

1. Anası babası belli olmayan. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada. Mr.)

2. Çok konuşan, ktartışan, kavgacı, şirretli kadın.

carcar

:

Çok konuşan kimse.

carcı

:

Tellal, halka duyuru yapan, okuntucu.

carcur, carcür

:

1. Geveze, çok konuşan. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Fermuar.

3. Şarjör.

cardın 

:

Büyük fare, geleŋ.

cardlak

:

1. Minder yahut döşeğin iç kısmı.

“Cardlağı çekti.”

2. Karın.

cardon

:

Büyük tarla ya da lağım faresi.

“Öyle cardonlar olurdu ki heybetinden püsükler bile korkardı.”

carhadan

:

Aniden.

“Bir de ne baksın, ay gibi karşısında gece gündüz yandığı gız. Hemen görene kadar oraya gümbete gidiyor. Han Mahmut’un carhadan aklı gidiyor. Diyar Han şaşırıyor ne yapacağını.”

(Ömer Koca, Kaynak: Refiye Okuşluk Şenesen, Adana Halk Hikayeleri ve Halk Hikayeciliği Geleneği, Altınkoza, Adana 2009, S. 415)

carı

:

1. Çabuk, hemen, acele.

2. Becerikli, işbilir.

carıf

:

Sabanla boyunduruğu birbirine bağlayan deriden yapılmış alet.

carış etmek

:

Kirletmek.

carkadak

:

Hemen, birdenbire, aniden.

carkıt

:

İşe yaramaz, döküntü.

carmar

:

Üstü açık, çalılarla ve taşlarla çevrilmiş ağıl. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

carpadag/k

:

Birden, süratle, göz açıp kapatana kadar.

carpadan

:

Çok hızlı, şimşek gibi, aniden, kuvvetli bir şekilde.

carramak

:

Hızlıca boşalmak, akıp gitmek.

carsa  

:

Bir kumaş türü.

cart curt

:

Boş laf.

cartayı çekmek

:

Ölmek, gebermek.

cartlağı çekmek

:

Ölmek, gebermek.

“Bu gece değilse yarın gece cartlağı çekeceksin aslanım.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

cas takımı

:

Batı tarzı müzikle uğraşanlar.

cascavlak        

:

Üzerinde hiç birşey olmayan,  kel.

cast diyeneçe:

:

Ateş aniden yağdığı anda.

caş

:

Eşek.

câşadmak

:

1. Gevşetmek.

câşak

:

Gevşek, laçka, cağşak.

câşamak

:

Laçkalaşmak, gevşemek.

caşmak

:

Taşmak.

cav

:

Hayvanların erkeklik organı. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

cavadak

:

Suyu, çayı hızlıca, ani dökmek.

cavcav

:

Çok konuşan, lavgar.

cavhınlamak, cavhunlamak

:

Nelerin olup bittiğine şöyle bir göz atmak.

cavır

:

Gavur.

cavırtı

:

Kuru gürültü.

cavışdamak

:

Cavış cavış diye ses çıkarmak.

cavkınlamak

:

Etrafıdolaşmak, kolaçan etmek.

cavlak  

:

1. Ağaçsız tepe.

2. Soyulmuş, kel.

cavsıtmak

:

1. Duyurmak.

2. Konuşurken saçmalamak.

cavzıtmak

:

Vaz geçmek.

cay

:

Bahis.

caya girmek

:

Bahse girmek.

Caya girelim mi? Ne dersin?

caybaklamak

:

Zorlanmak, işin altından kalkamamak.

caybaz

:

Sıska, zayıf, cılız. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

caygara

:

Pınar.

cayırrada

:

Birdenbire, şiddetli, çarçabuk. (Kırılma, yanma, kaçma hali.) (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

cayırtı

:

1. Ne olduğu belli olmayan ses, gürültü.

2. Silah sesini andıran çatırtı.

cayil

:

Bölgemiz göçmen ağzında; cahil.

caykıl gitmek

:

Aniden düşmek.

“Caykıl gitti.”

caymak

:

Vazgeçmek.

“Gitmem diyordu caymış

Anasın yavrısız goymuş

Kahrolası ganı yoklar

Musdafa’ya nasıl gıymış”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

caypıcıydım

:

Caymaktan vazgeçecektim.

“Nerdeyse caypıcıydım.”

cazgarısı

:

İçten pazarlıklı, sinsi planlar kuran ve daima karşıdakine kötülükler düşünen bir masal kahramanı, cadı.

cazgır

:

Vazgeçen, işi ardına bırakan, dönek, cadı, fitneci.

cazı

:

Cadı, fena kadın, kötü kadın.

“Bir gün sen de aşk uğrunda goşarsın

Arada cazı var yoldan şaşarsın

Korkuyorum bir kötüye düşersin

Ebrişim atkısın telli Fadıma”

(Aşık Mehmet)

cazlamak

:

Ateşte az pişirmek.

cebabendek

:

1.Çırılçıplak. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Başıboş , kimsesiz. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

cebe

:

Gerdanlık, takı.

cebebula

:

Çok yaramaz, saldırgan, şirretli.

Cebel

:

1. Dağ.

2. Issız yer.

3. Kırsal arazi.

cebelleşmek    

:

İnatlaşmak, yapışıp bırakmamak, birbiriyle takışıp uğraşmak.

cebellezi

:

Aşırma, çalma.

cebilenik

:

İşini bilen cin gibi adam, hem geveze hem de kurnaz çocuk.

cebir

:

Zor, şiddet, zorlama.

Cebir elem şu dağların başından

Avlayalım kekliğinden kuşundan

Zamantı Irmağı'ndan Pınarbaşı'ndan

Geçemem artıyor figanım dağlar

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.577

Cebrail

:

Tahtacılarda horoz. Horoz. Sabahın olduğu haberini gökyüzünde sesini duyduğu Cebrail adlımelekten öğrendiğine inanılan horoz, bu özelliğinden dolayı cebrail olarak adlandırılmıştır.

cec

:

1. Acer, yeni.

2. Samanından ayrılmış fakat elenmemiş tahıl yığını, çok fazla, yığılı. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

cec atmak

:

Buğdayı samandan ayırmak.

cecekli

:

İddiacı.

cecik

:

1. İrade.

“Bir teklife karşı derhal evet demesi durumunda cecikleri gevşedi denir. Çok sıkışırsa cana getirdi denir. Daha da zorlanırsa cıvıttı denir.”

(M. Metin Şirikçi, Maraş’ta, Yusufcuk Bas. Yay. Tan. Hiz. Ankara 2001)

2. Kova gibi kulplu kapların saplarını tutturan vida.

3. Su kaplarında kulpun alt kısmı.

cecikleri

gevşemek

:

1. Kuvvet ve dayanma gücü gevşemek, gönlü olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

2. İkna olmak, yumuşamak.

“Cecikleri gevşedi beni görüşün.”

cecim

:

İnce dokunmuş, renkli, nakışlı kilim.

cecit  

:

Yeni, yepyeni, pırıl pırıl.

ceç

:

1. Üzümün suyu alındıktan sonrakalan posası. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

2. Samanından ayrılmış fakat elenmemiş tahıl yığını. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. İç. Mr. Osm.)

“Yaz günlerinin yarısı geride kalmıştı. Aşşa köylerde günlerce süren, gem sürmeler bitmek üzereydi. Harmanlara yığılan malağmaların savrulup cec çıkarılma zamanıydı. Savrulup temizlenen buyda ve arpaların bir an evvel eve taşınması gerekiyordu.”

(İbrahim Boysal, Zurba “Eşkıyalar” Kadirli Eğitim ve Kültür Vakfı Yayın No: 2, Kadirli 2007)

ced

:

Jet.

cedelleşmek

:

Uğraşmak.

cefa

:

Sıkıntı, eziyet.

Her sabah her sabah gelir geçerler

Dünyalar durdukça durası kızlar

Bir cefâ görmedim kaşı karadan

Allah'ım muradın veresi kızlar

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.579

cefa etmek

:

Eziyet etmek, sıkıntı vermek.

Ben seni severim ezel ezeli

Bana cefâ etme dünya güzeli

Bağdad'ı Basra'yı Acem Şiraz'ı

Bütün Hindistan'ı değer gözlerin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.556

cefaya katlanmak

:

Sıkıntılara göğüs germek.

Yiğit olan yiğit biner atlanır

Kötüler de her cefâya katlanır

Yiğit gölgesinde yiğit saklanır

Nâmertlerde gölge olmaz ar olmaz

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.647

cefayir daşı

:

Mücevher.

cefel

:

Ustaca.

ceffel

:

Cevval.

ceflin

:

Açılmamış tavuk, piliç, yumurtlama çağına gelmemiş tavuk.

ceft

:

Yannık derisinin kurumaması için üzerine sürülen çam kabuğu tozu.

ceh

:

Devenin boyun altındaki uzun kıllar, tüyler.

cehal

:

Cahil.

“Dağın garı erimeden

Göçün önü yörümeden

Guzum senin anan m”ölük?

Cehal gönün farimedi”

(Afşin’in Ağıtları, Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Güllü Bibi’nin Kızına Ağıtı, Derleyen: Bünyamin Gönen)

Cehan

:

Ceyhan.

“Kâbe’den açıldı yolak

Ganadım gırıldı felek

Daşdım dışıma gediyom

Cehan gimi atdım gulak”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

cehd etmek

:

Gücünü toplayıp işi bitirmek için çabalamak.

Bir cehd etse bugün bitirir işi ha.

cehdicüber etmek

:

Zorlamak, çok çabalamak.

cehennem

:

Ahirette günahkar kulların ceza göreceği yer.

Kapımıza kara deve çökünce

Fırtınası şol âlemi yıkınca

Cehenneme kul seçilip çıkınca

Kadir Mevlâ'm o kullardan eyleme

Kadir Mevlâ'm ataş atma özüme

Dünya malı görünmüyor gözüme

Kadir Mevlâ'm sen bak benim yüzüme

Cehennemin ataşıyla dağlama

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.388

cehenneme ceviz taşlamaya gitmek

:

Çocuklar annelerine nereye gittiklerini

sorduklarında annelerinin verdiği cevap.

cehennemin

zıbarası

:

“Cehennemin tam ortası, cehennemin dibi” anlamına bir kargış sözü.

“Kadın: Git, dedi,cehennemin zıbarasına”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

cehez            

:

Çeyiz.

cehiz

:

Gelin olan kızın baba evinden götürdüğü eşya. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

“Evlerinin önü bahçe

Biz de etdik altın akçe

Kim ne dedi Suna’m sana

Yükledin de cehiz bohçe”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

cehlin

:

Cehaletin.

“İnsan olan cehlin bilir büzülür

Arifimiz kafa yorar üzülür

Az karanlık göz kamaşır süzülür

Santralı yakmamıza ne kaldı”

(Hacı Zülkadiroğlu, Kaynak: Av. M. Metin Şirikçi, Maraş’ta, Yusufçuk Bas. Yay. Ve Tanıtım Hiz. Ankara 2001, S. 414)

cehri

: