ba:baçcı

:

Sürekli bağa bakanamele.

ba:da (takmak)

:

Çelme (takmak)

ba:daş

:

Bağdas kurarak oturma.

ba:lâ:

:

Bir akarsuyu şişirmek içinyapılan bent.

ba:lamak

:

Bağlamak.

ba:lig

:

Ayrıcalıklı olarak korunan,kollanan çocuk yada büyük.

ba:nmak

:

Beğenmek.

ba:r

:

Bağır.

ba:raçıg

:

Kabadayı.

ba:rıgcı

:

Çok bağıran, şirret.

ba:rışmag

:

Çığlık çığlığa karşılıklıkonuşmak.

ba:ri

:

Hiç olmazsa.

ba:rtı

:

Çığlık.

ba:rtlag

:

Çirkin ve yüksek seslekonuşan.

ba:s

:

Bahis, iddia.

ba:sag

:

İneklerin boğa istediğizamanki hali.

ba:sırıg

:

Barsak.

ba:simet

:

Peksimet.

ba:zlı

:

Fazla yemek yiyen.

ba:zsız

:

Az yemek yiyen.

ba:lamak

:

Bağlamak.

ba:lı

:

Bağlı.

ba:m

:

Bakayım, bakalım.

“Kös gelip oturmiye çok sevişimiz so:ra da “laf verin baam bire ulan” deyip sohbeti başlatma çabalarımız… incilerimizin başında gelenlerindendi.”

(Kadirli Bekereci Köyünden Kubilay, www.bekerecikoyu.com)

ba:rsılık

:

Bağırsak.

ba:rtı

:

Bağırtı, yüksek ses.

ba:sırık

:

Bağırsak.

ba:zlamak

:

Kesmek, boğazlamak.

ba:zi

:

Bazen.

Ba:zkesen

:

Boğazkesen.

ba:zlamak

:

Boğazlamak.

bab

:

Koyun ve insanların akciğerlerinde olan bir hastalık.

baba hesabı

:

Rumi takvim.

babaç

:

Kümes hayvanlarının erkeği, erkek kuş. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

“İki tane muhabbet kuşu aldım. İkisi de babaç çıktı.”

babaçça

:

Papatya. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada. İç.)

“Bahçelerde babaçça

Açılır akça akça

Kaçtım karşıma çıktı

Tombul yanaklı Hatça”

(Veli Aba, Seyfi Metin, Ö. Tuğrul Kara, Osmaniye Manileri, Adana 2011)

babak

:

Kavgada hile ile karşıdakini alt etme, aniden, habersiz ve hileli davranışta bulunma.

babal

:

1. Hak.

2. Vebal, günah, suç.

“Iraktır yolların dolandım geldim

Tatlıdır dillerin eğlendim kaldım

Babalın boynuma işte ben öldüm

Mezarım göğsüne kaz kerem eyle”

(Karacaoğlan, Saim Sakaoğlu, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 408)

babal almak

:

Vebal almak.

babal altında galmak

:

Suçun vebalin kişi üzerinde kalması.

babal atmak

:

Bir şeyi yap(ma)mak ve söyle(me)mek için vebal vermek.

babal vermek

:

Vebalinin karşılığını vermek.

babalanmak

:

Haram olan şeylerden yemek içmek, zıkkımlanmak.

“Bir ayân mezere girmiş utanmıyon mu babalanmaya”

babalı boynuŋa

:

Bu söylediğinin bir günahı varsa sana yazılsın anlamında bir söz, vebalini alayım ki anlamında bir tür yemin.

“Babalı boynuna, ben onun yalancısıyım.”

babalı tutmak

:

Kargışa uğramak, vebali tutmak.

“Babalım tutdu farkında dêl.”

babalık, babalıg

:

Üvey baba.

babalıŋ boynuma

:

Günahın boynuma.

“Babalın boynuma yalanım varısa.”

babalından gétmek

:

Vebalinden gitmek, yani onun vebalinin karşılığında ölmek.

babalından kakamıyasıca

:

Vebalinin altından kalkamasın anlamında bir deyim.

babalını çekmek

:

Vebalini kendi üstüne almak.

babalını veremiyesice

:

Vebalini veremesin anlamında bir deyim.

babalını yumak

:

Bir kişinin lafını ederek, arkasından konuşarak veya benzer hâllerle Allah katındagünahını almak, günahını gidermek.

babamıŋ öldüğü baŋ yaradı, galdı kalburu saradı

:

Toroslar bölgesinden mumyalanmış bir söz.

babamıŋ ölece:ni bilseydim kulağı dolusu darıya

satardım

:

Toroslar bölgesinden mumyalanmış bir söz.

babamoğlu

:

Kardeşim.

“Davarını dam almıyor

Goyunun eve gelmiyor

Gurban olam babamoğlu

Memmed gelini almıyor”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Halıd’ın Ağıdı, Kaynak Kişi: Ayşe Temiz (Patlakkızı))

babaŋa rahmet

:

Davranışlarından ve konuşmalarından hoşnut olunan kimselere anında yapılan dua. Atana dedene rahmet şeklinde de kullanılır.

“Babana rahmet.”

babaŋı neye getirmediŋ

:

Kadın hamamına yaşı biraz büyümüş erkek çocuk gider ise ona kullanılan ifade bu şekildedir.

“Hanım hanı:m. Babanı neye getirmedin?”

babasiynen, babasi:nen

:

Babası ile

“Bunun babasiynen ortagcılıg eddig, otuz gırg sene. Emmimiz ölüşün, ordan da çıgdıg guzum.”

baba:z

:

Babanız.

“Oğlum sizin babâz alıp vurmiyenen uğraşırdı. Derhal damın arasından oķ yay ve gılıç çıhararak oğlu Elboğlu teslim etmiş. Derhal oğlu emmisinin oğlu Ali Gadoğlunu çârarak demiş ki:”

(Ahmet Caferoğlu, Anadolu Ağzı Derlemeleri, Maraş Bölümü, Kaynak kişi: Tokmaklı’dan Ehmet Kılıç)

babıç

:

Ayakkabı, pabuç, bir çeşit terlik, yemeni. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada. Mr.)

babıç kapma oyunu

:

Bölgede oynanan çocuk oyunu.

BABIÇ KAPMAOrtaya bir ağaçtan kazık çakılır, bu kazığa ip bağlanır. Oyuncular ayakkabılarınıçıkarır, kazığın yanına korlar. Herhangi bir hayvanın dışkısı da kazığın yanına konur.Oyuncuların en açıkgözünün eline ipin bir ucu verilerek ayakkabıları koruma göreviverilir. Oyuncular, değnekle ayakkabı bekleyeni dürter veonları kapmaya çalışırlar.Ayakkabıları koruyan da ipi bırakmadan, onları kapmaya çalışanları yakalamaya çalışır.Yakalarsa, babıcı bekleme görevi yakalanana verilir. Son ayakkabı da kapılırsa eli ipteolan kişi kazığın yanına konan dışkının hayvanına göre ses çıkarır. Yani öküz dışkısıvarsa böğürür. At dışkısı varsa kişner (..vb) Bu oyun, ağırlıklı olarak Kaşdişlen’deoynanmaktadır.

(Fatma Pınar Kuzu, Anamur Folkloru Konulu Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üni., S.B.E., TDE., ABD, Erzurum, 2010, s. 378)

babıyaŋ

:

Babanın.

“Babıyan bahçası otlu

Ben ağlarım dertli dertli

Daha bir yanım umutlu

Bacım gızı gelir deyi”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Doğumda Ölen Sultan Temiz’in Ağıdı, Kaynak Kişi: Ayse TEMİZ (Patlakkızı))

babuç

:

Ayakkabı, pabuç, bir çeşit terlik, yemeni. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada. Mr.)

bacağı açık

:

Tahtacılarda, musahibi olmayanlara verilen ad.

bacağı çıplak

:

Tahtacılarda, ikrarı alınmamış kişi.

bacak

:

1. İskambilde Vale, fanti.

2. Küçükbaş hayvanlar hakkında sayı bildiren söz. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

3. Kadın eş.

Anaŋ dayıŋa, bacak kayına.

bacak hırsızı

:

Çapkın zampara.

baca:ŋda

:

Bacağında.

“Gara şalvar bacânda

Yağlı martin gucânda

Öldürmüşler Hacıveli’mi

Düşmanların ocânda”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Kurşuna Dizilen Eşkıya Hacıveli’nin Ağıdı, Kaynak Kişi: Âşık Ali Ateş)

bacanmak

:

Gayret etmek, istekli davranmak.

bacarıklı

:

Elinden iş gelen, becerikli (kimse).

bacı 

:

Kız kardeş.

Kır at gelir hecin gibi

Yağmur yağar sicim gibi

Anam kızı bacım gibi

Gelir de karşımda durur

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.629

bacı bir yadigarın var/ ölürken gorum döşüme

:

Ağıtlarda kullanılan bir kalıptır. Ölen kişi için çok değerli şeyler ölü ile birlikte gömülür. Özellikle bir kişi ölmeden önce belli bir şey vasiyet etmişse o vasiyetin gereği olarak herhengi bir eşya ya da buna benzer şeyler ölü ile birlikte mezara konulmaktadır.

bacılık

:

Kardeş yerine konulan yakın arkadaş.

bacısığla

:

Bacısıgile.

baç

:

1. Hayvan vergisi. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

2. Ücret, vergi.

Güzel bell'olur tacından

Hiç yük ağlar mı bacından

Dünyada densiz ucundan

Sefil baykuş verandadır

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.604

3. Rüşvet.

4. Güzellere bakma, onlarla bir arada olma isteği

Çekiverdim gücün gücün içine

Al karanfil takmış sümbül saçına

Ömrümü koymuşum ferman baçına

Yârim sultan olmuş elin üstüne

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.411

ba:ça

:

Bahçe. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

baççı

:

1. Baç almak isteyen kişi, vergi memuru.

“Yüzüne vurduğum sırmalı peçe

O yare ettiğim emekler heçe

Belki güzellerin kervanı geçe

Baççıyım beklerim yol kenarında”

(Karacaoğlan, Kaynak: Cahit Öztelli, Karacaoğlan, Varlık Yay. İstanbul 1953)

2. Otuz, kırk santim uzunluğunda, beş altı santim çapında, yuvarlak ve uzu sivri değnek parçası, kazık. Çocuklar kökücü hızla toprağa batırarak bir tür oyun oynarlar. Batan kökücü kendi kökücüyle deviren çocuk, devirdiği kökücü alır. Oyun bu biçimde sürer gider.

“Çocuklar bir gübreliğin üstünde köküç oynuyorlardı.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

ba:çe

:

Bağçe, bahçe.

baçın

:

Baçını, vergisini.

Her kande gidersem seni bulurum

Sarrafınım kıymatını bilirim

Sen bir bezirgânsın baçın alırım

İki leblerinden bir yanağından

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.519

bad

:

1. Ocakta kazan koyacak yüksekçe kısım, seki. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Ocak ve tandırın iç yüzü, kenar parçaları.

3. Rüzgar.

İki ceyran götürdüler bahçaya

Girdim o bahçanın gülleri bir hoş

Yağar yağmur serin serin bâd eser

Irganan selvinin dalları bir hoş

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.636

badak

:

1. Tek husyeli hayvan, iyi enenmemiş dişisine yanaşamayan hayvan. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

2. Tosundan küçük erkek sığır.

3. Duygusuz, vurdumduymaz. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

badal

:

1. Bacak.

2.Tuzak, fak, tehlike.

3. Merdiven basamağı, merdiven.

4. Ceviz içinin dörtte biri.

badas

:

Harman kaldırıldıktan sonra ortada kalan çöp ve samanla karışık taneler, afara. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

badaş, badaşık

:

1. Harmandaki toprak, çöp ve samanla karışık tahıl taneleri, harman döküntüsü.

2. Arkadaş, okul arkadaşı, bir arada bulunan, birlikte iş yapan insanlar, ortak. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

ba:daşık

:

1. Ödünç, nöbetleşe, yardım ederek, sıra ile, ortaklaşa. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

2. Aynı hedef için anlaşmış kişiler, aynı fikirde olanlar.

3. Bitişik, yapışık. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

ba:daşmak,

bağdaşmak

:

Bir iş veya oyun için anlaşmak, uzaşmak, eş tutmak, ortaklaşmak, arkadaş olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bade

:

1. Kadeh, içki bardağı.

Eller göçün çekti bense göçmedim

Yâr elinden dolu bâde içmedim

Bilmem hata ettim kusur işledim

Cahilim kıymatın bilmedim felek

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.471

2. Su.

Bir bölük turna da havada uçar

İner engininden bir bâde içer

Esen seher yeli göğsünü açar

Yâr göğsün bendleri düğmeli değil

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.477

3. Başka, gayri. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

4. İçki, şarap.

Aşka düşen bâde içer

Yâr yoluna candan geçer

Bu dünyada konan göçer

Bu el bizim eller değil

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.478

bade doldurmak

:

Kadeh doldurmak.

Yâr oturmuş kurulur naz postuna

Hiç bakmıyor yâranına dostuna

Yaz gelince çayır çimen üstüne

Yâr bâde doldurur elleri bir hoş

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.636

bade parmak

:

Orta parmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bade selam

:

Daha sonra selam.

Nazlı yarim bana name göndermiş

Ahiri yazılan bade selâmdır

Cevabın gönderdim ben de o yare

Kız benim koynumda gizli lâlemdir

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.606

ba:dadiye

:

Duvarlarının dışı tahtadan, duvarın içine kozalak doldurulup sıvanarak yapılan ev.

badem bıyık

:

Badem biçiminde ve büyüklüğünde kesilen bıyık. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

badem parmak

:

İşaret parmağı. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

bades

:

Patates.

bâd-ı saba

:

Gün doğuşu sırasında hafif esen yel.

Bâd-ı saba selâm eyle o yâra

Pek göresim geldi ellerimizi

Gönül arzu çeker ama ne çare

N'ideyim tutan var yollarımızı

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.434

badıç

:

(Fasulye, mercimek, nohut vb. )Taneli bitkilerin başakları.

badılcan

:

Patlıcan.

badılcannı

:

Sulu, bişme, patlıcan yemeği.

badırdamak

:

1. Söylediği anlaşılmamak, homurdanmak, çok ve lüzumsuz söylenmek. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

2. Bağırarak ve alelacele konuşmak.

badırık

:

1. Çok ekşi. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

2. Ekşili bulgur yemeği.

badırık gibi

:

Çok ekşi.

badmak

:

Kirlenmek; kedi, köpek fare gibi hayvanların yiyecek ve içeceğe değmesi.

baer

:

Bayır.

bagça

:

Bahçe.

bagraç

:

Çitil, sitilden daha büyük genellikle bakırdan yapılmış ve kalaylı, kulplu su kabı.

ba:

:

Bölgemiz göçmen ağzında; bağ.

bağ takmak

:

Yıkmak.

bağana

:

İçine peynir çökelek konulan oğlak veya kuzu derisi, tulum. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bağarsırık

:

Bağırsak.

bağasak

:

İneklerin çiftleşmek için boğa istediği dönemdeki hali.

bağaz

:

Boğaz.

bağazlağa

:

Değirmende buğdayın taşın deliğine dökülmeyi sağlayan tahtadan boru.

bağbaçcı

:

Sürekli olarak bağa bakan amele.

bağban

:

Bahçıvan.

bağbatçı, bağbadcı

:

Bağ bekçisi.

“Üzüm konan sandık demeyiz mahra deriz. Üzümü kendimize göre böleriz. Salkım deriz, çiltim deriz, hetif deriz.Üzümün çepeli olur, dıbıkı olur. Aynı zamanda bu tabirler mecaz da kullanılır. Hetifleme gibi, çepel adam gibi. Üzümü yetiştiren kişi bağbatçıdır.

(M. Metin Şirikçi, Maraş’ta, Yusufcuk Bas. Yay. Tan. Hiz. Ankara 2001)

bağcağı üzülmek

:

Sonu kesilmek, kalmamak, bitmek.

“Kelaynak kuşlarının bağcağı üzüldü.”

bağcak

:

1. Çobanın, uyurken koyunlar kaçmasın diye, bir ucunu kendine, öteki ucunu koyunlardan birine bağladığı ip, ipten örülmüş kalınca bağ.

“Senirlerde yanık türkü dilimde

Kepenek sırtımda, bağcak kolumda

Çifte omzumda gaval belimde

Koyunu yaydığım aklıma düştü”

(Aşık Karamehmet, Kaynak: Erdoğan Aslıyüce, Çukurovanın Yıldızı Ceyhan, Adana 2008)

2. Bir yıllık dut sürgünlerinin soyulmuş kabukları. Soyulan kabuklar örülüp ip haline getirilir.

bağça

:

Bahçe.

“Evlerinin önü geniş

Bağçalar da dolu yemiş

Gâvurumuş kürdün gızı

Bebâ olmadan gaçdı demiş”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

bağçe

:

Bahçe.

“Bağçeye ektirmiş çiçek

Burcu burcu koktu gene

Ben öpmiye gıyamazdım

Boyamışlar gızıl gana”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

bağda

:

Güreşte rakibe atılan çelme.

“Al atının burnu göğde

Düşmanına kurar bağda

Böyle aslan gördünüz mü

Hemi boz da hemi beğde”

(Ahmed Z. Özdemir, Öyküleriyle Ağıtlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994, Cilt I))

bağda atmak ya da vurmak

:

Güreşte rakibin ayağına çelme atarak onu düşürmek.

“Bağda atmasıynan altına alması bir oldu.”

bağdaşmak

:

Bağdaş kurmak. (TDK Derleme Sözlüğünden. İç.)

Bağdatlısın

eşindiren

:

Ağıtlarda kullanılan bir kalıptır. Bağdat’tan alınmış Arap atını eşindiren.

bağıban

:

Bağban, bahçıvan.

bağır  

:

1. Bayır, yamaç. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Sine, döş, göğüs, göğüs kafesi.

bağır ya da

bağrını döğmek

:

Pişman olmak.

“Bir gün gelir de düş görmeğe başlarlarsa, bakacaklar ki sen yoksun. O zaman taşlar alıp bağırlarını dövecekler ama sen o zaman bir kuş olmuş, kafesinden uçmuşsundur.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

bağırca

:

Göğüs ağrısı, yürek ağrısı. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

bağırdak

:

Çocuğu beşiğe sıkıca beleyip bağlamak için kullanılan içi pamuk basmadan ve yünden yapılmış enli bir bağ.

bağırsak olmak

:

İnek çiftleşmek için boğa istemek.

bağırsılık

:

Bağırsak.

bağırtlak

:

1. Beşiğin kenarına bağlanıp, çocuğun düşmesini önleyen bez.

2. Yabani ördeğe benzeyen, gece çok öten, koyu kurşuni renkli bir av kuşu. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bağısı

:

Bağı, kol bağı.

Benim yârim hem sultandır hem handır

Malım yoksa tatlı canım kurbandır

İnci değil sedef değil mercandır

Ak kolunda kol bağısı kırmızı

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.434

bağla     

:

Horum yapmak için çekilen küncülerin küçük demet halinde bağlanması.

bağlağ

:

Su değirmenini açıp kapayan tahta alet.

bağlağı

:

Horum yapmak için çekilen küncülerin küçük demet halinde bağlanması.

bağlak

:

1. Türkünün son dörtlüğü.

2. Küçük göl, dere veya içinde balık bulunan büyük ark cinsinden yerlerin önüne tutulan bent veya az bir su akıtılan bu bentten sonra balık yakalamaya elverişli çukurun önündeki daha küçük bent.

bağlama

:

1. Yemeni, renkli basmadan yapılan başörtüsü. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

2. Set, bent.

3. Bayan giysisi, Şimdi adına etek deniyor. Önü tamamen açık, üzerinde siyah şerit bulunan giysi. Ayrıca buna belleme ya da dolama denirdi ki o takdirde bunun rengi mavi olurdu.

“Bana verin bağlamayı

Göstereyim ağlamayı

Zat’alışkın Yalak eli

Ben ağlayıp dinlemeyi”

(Ahmed Z. Özdemir, Öyküleriyle Ağıtlar, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994, Cilt I))

bağlanır

:

Bağlar.

Güzel olan elvânesin bağlanır

Güzelin yanında yiğit eğlenir

Garbî değmiş kavak gibi sallanır

Yörüyüşü ne hoş olur güzelin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.554

bağlantı

:

Yeni yapılan binalarad mukavemeti artırmak için köşelere konulan kılıç biçiminde demir, betonarme binalarda köşebent.

bağraz

:

Semercilikte de kullanılan bir ağaç çeşidi.

bağrı bağdaşık

:

Kalben bağlı, aynı düşüncede olan, arkadaş canlısı, göbeği bir kesik. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

Benden uzak ol, bağrın bağdaşık mı?

bağrı delinmek

:

Büyük bir acı duymak.

bağrı yufka

:

Yufka yürekli, merhametli. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bağrıbütün, bağrıkatı

:

Merhametsiz kimse. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

bağrık

:

Bağırtı sesi.

“Gahvening gapısınıng yanındaki berber düveninden gelen bağrık çağrık da tüm sesleri bastıriydi. Çünki, Berber Memmed gene dişi ağriyen birining dişini kerpetennen çekiydi. Hatta mikrop gapar diyni her çekiş öncesi kerpetenini köz ataşında gızdırdığı söylenirdi. Nitekim, bu bağrıklar ordan geliydi. Fakat dişini çektiren herif, dişining ağrısından mı yôsacığma kerpetening, ağzını burnunu dağladığından mı bağıriydi: Hacı Aslan’ıng Delisi bile bilmiydi. Bu garibanıng essahtan eyi bildiği bir durum vardı kine, o da, bu memleketin aklı başında diyaldı”

(Atilla Diş, Hacı Aslanıng Delisi, Edik Dergisi, Sayı: 50)

bağrını yırtmak

:

Üstünü başını yırtarak ağlamak.

bağsamak

:

(İnekler)Çiftleşmek için boğa istemek.

bağsırık

:

Bağırsak.

bağvatçı

:

Bağları bekleyen, bakımını yapan kimse.

“Ve nihayet bağ evimiz göründü. Çatısından bir iki kiremit düşmüş ama yine de dimdik ayakta. Bizi beklemiş. Önündeki seki yeni düzeltilmiş belli. Tertemiz bizi bekliyor. Evin yanındaki armut ağacının dallarıyla örtülmüş haymamız da tertemiz. Belli ki bağvatçımız Mustafa Ede temizlemiş bizler için.”

(Sevde Bayazıt, Dört Mevsim Maraş, Sayı: 11)

bağzım

:

Boğazım.

baha

:

Eder, fiyat, değer, kıymet.

Karac’oğlan da der gördüğün öğer

Uzundur saçları topuğun döğer

Vermişler beş bini bin daha değer

Kesilmiş bahası alamıyorum

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.511

bahak

:

Bakalım.

“Elboğlu dedi ki: arhadaşlar heç mütêsir olman, eyi günde eyyiydik de kötü günde kötü mü olak, deyip verdi sazı Sevi Süleymene. O da aldı sazı bahak ne demiş.”

“Ne gam gasafet çeken de hey bên oğlu

Gasefet serimden ķaķmaz mı dersin

Yusüfü guyudan çıharan Mevla

Bir daha bollua çıķma mı dersin”

(Ahmet Caferoğlu, Anadolu Ağzı Derlemeleri, Maraş Bölümü, Kaynak kişi: Tokmaklı’dan Ehmet Kılıç)

bahale

:

Bak hele.

bahalık

:

Kendini pahalıya satma.

Evinizin önü çevre ağıl mı?

Bu bahıllık güzellikten değil mi?

Gülün kökü bahçanızda değil mi?

Kalsın sana top zülüfü burmalı

Evinizin önü çevre kuyu mu?

Bu bahıllık güzellerin huyu mu?

Gülü verdiceğin benden iyi mi?

Kalkıp gidip o yârı bir görmeli

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.420

bahalım

:

Bakalım.

baham

:

Bakayım, bakalım.

“Birinizin bacısı, birinizin nışannısı. Varın bahın baham dahacıka şorda , bilmem kimiyinen bilmem ne yapıyor diyor.”

(Atilla Diş, Hacı Aslanıng Delisi, Edik Dergisi, Sayı: 50)

bahana, bahane

:

1. Kusur, özür.

2. Sebep, bahane. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

Karac’oğlan der ki sohbetin çoktur

Usuldur boyunda bahanam yoktur

Kaşların yay olmuş kirpiğin oktur

Okların sînemi deldi sabahtan

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.526

bahanak

:

At, eşek ve özellikle de davar ve koyun gibi eti yenen hayvanların ayaklarının yağ toplamış bağlantı kısmı.

bahar yaz ayları

:

Bahar mevsiminin ilk ayları.

Evvel bahar yaz ayları gelende

Bahçada açılan güller öğünsün

Boyu uzun kaşı kara sunamın

Çırpınıp çıktığı göller öğünsün

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.574

bahar yurdunda ördek yitirip, güz yudrdunda geçi aramak

:

Yapılması mümkün olmayan

bir işi gerçekleştirmeye çalışmak

baharlatmak

:

Özellikle bahar güneşinde havalandırmak.

bahca

:

Bahçe.

“Bahcada meyve yetirdin

Rey sandığını götürdün

Tekerin gırılsın gamyon

Gadir’imi ölü getirdin”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

bahcacı

:

Bahçeci.

bahça

:

Bahçe.

“Açılmıs bahçanın bir gonca gülü

Ağzının içinde bal olmuş dili

Senin kölen olsun Kumarlı Eli

Yanak bedir bedir Allı Fadıma”

(Aşık Mehmet)

“Tarla-bahça sularkan veya suliyecek zaman; özellikle, “alıcı” ve “kör tapa” konusunda sıkıntı yaşamamız incilerimizin başında gelenlerindendi.”

(Kadirli Bekereci Köyünden Ekrem, Kaynak: www.bekerecikoyu.com.)

bahçacık dikmek

:

Yeni bir bahçe kurup çeşitli meyve ağaçları yetiştirmek.

Kız seninle bir bahçacık dikelim

Ayvasından turuncundan satalım

Gel sarılıp bir gececik yatalım

Ah ü zarım sende kalıp durmasın

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.540

bahd

:

Baht, talih, şans.

“Bahdı gara Güllü gızım

Dağlara geçiyor nazım

Gelin evinden çıkıcı

Düşmanın yüzü gülücü”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Paşa’nın Ağıdı, Derleyen: Canan Ceran)

bahele

:

Bak hele.

“ Ede bahele! Şincik sen köynengi ecer aldıng diyni gahvede de mi cavhınliyemiycik?

(Atilla Diş, Hacı Aslanıng Delisi, Edik Dergisi, Sayı: 50)

bahıllık

:

Cimrilik, pahıllık.

“Evinizin önü çevre ağıl mı

Bu bahıllık güzellikten değil mi

Gülün kökü bahçanızda değil mi

Kalsın sana top zülüfü burmalı”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004

bahır

:

Bakır.

bahi:r

:

Bakıyor.

“Davarcı Sıddıg da başucunda, bir onun eline bahi:r, bir onun eline bahi:r.”

(Mine Kılıç, Kahramanmaraş Merkez Ağzı, Ukde Yayınları, K.Maraş 2008)

bahis

:

1. Yarışma, iddia, bahse tutuşma.

2. Mevzuu.

Bir kız ile bir gelinin bahsi var

İkisinin cüdâ düşmüş arası

Kadir Mevlâ'm hûb yaratmış anları

Hilâl hilâl kaşlarının arası

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.428

bahna

:

Hayvanların yem yediği yer.

bahr

:

Zaman.

bahraz

:

Ağaç çeşidi.

bahri

:

1. Maraş’a mahsus kabuğu kalın içini tam dolduran kendine özgü kokusu olan yağlı bir ceviz türü.

“Eminim ki en az benim kadar siz de merak etmişsinizdir bahriyi.”

2. Su kuşu, ördek, bir çeşit deniz ördeği.

“Yüce dağ başında sığınlar gezer

Derindir göllerin bahriler yüzer

Dilin şeker olmuş şerbetler ezer

Altın tas içinde bala dönmüşsün”